‘Schrijvers van een wereld in verandering’, lezing door Els van Ardenne over de eerste Nederlandse schrijfster die de problematische positie van de vrouw aankaart en de schrijver van de eerste homoseksuele roman.
Carry van Bruggen (1881-1932) en Jacob Israël de Haan (1881-1924) groeien op in Smilde en Zaandam in een joods-orthodox gezin. Na hun opleiding tot onderwijzer vertrekken zus en broer naar Amsterdam. De Haan debuteert met de roman ‘Pijpelijntjes’ (1904), de eerste homoseksuele roman in Nederland. Hij verliest daardoor zijn baan als onderwijzer en wordt ontslagen bij het socialistische dagblad Het Volk. In 1919 vertrekt hij naar Palestina en publiceert in het Algemeen Handelsblad zijn ervaringen.
Hoewel De Haan voorstander is van een joodse staat, toont hij begrip voor de rechten van de Arabieren, wat hem uiteindelijk zijn leven kost. De vroege werken van Carry van Bruggen beschrijven de verscheurdheid tussen het veilige joodse gezin en de vijandige buitenwereld. In haar roman ‘De verlatene’ (1910) verbeeldt ze de breuk met het joodse geloof. In de romans die volgen zijn de vrouwelijke personages op zoek naar hun identiteit en onafhankelijkheid.
